Prof.Dr.Ata Atun

Bölgesel Dengeler Hızla Değişiyor

9 Mayıs 2024 Perşembe

Türkiye’nin İsrail ile olan ticaretini tamamen durdurma kararı, önümüzdeki aylarda bir
takım yeni gelişmeleri tetikleyerek, İsrail’in Filistin halkına uyguladığı saldırı, soykırım
ve yok etme stratejisini derinden etkileyecek gibi gözüküyor.
İsrail, Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı 12’inci ülke konumunda.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2023 yılında Türkiye İsrail arasındaki
ticaret hacmi 6,8 milyar dolar olup, bu alışverişin yüzde 76’sı Türkiye’nin İsrail’e sattığı
mallardan oluşmakta.
İsrail, buna ilaveten kara yolu üzerinden yaptığı ithalatı, -özellikle petrol gibi stratejik
ürünleri- Türkiye üzerinden yapmakta. Bu yüzden de, Türkiye’nin kendi toprakları ve
limanları üzerinden İsrail’in üçüncü ülkelerden aldığı ürünlerin, üretim için gereksinim
duyduğu, hammadde ve rezerv cevherlerin özellikle de İsrail’in Azerbaycan’dan aldığı
petrolün sevkiyatına kısıtlama getirmesinin İsrail’in ekonomisini sıkıntıya sokacağı
kesin. (Bu konuda İsrail’in Türkiye’ye bağımlılığı, Türkiye’nin İsrail’e olan
bağımlılığından kat be kat fazla.)
Bu gerçekler göz önüne alındığında, Türkiye'nin, İsrail ile yapılmakta olan karşılıklı
ticareti tamamen durdurma kararı, 20’nci yüz yılın son yıllarında birçok ülkenin Güney
Afrika Cumhuriyeti'nde, Avrupa kökenli beyazların, diğer ırklardan üstün olduğu fikrini
acımasızca uygulayan “apartheid” rejimine karşı uyguladığı izolasyonu, bütün mal ve
hizmetlerin alım ve satışının durdurulmasını, siyasi ve diplomatik ilişkilerin
kesilmesini içeren küresel izolasyon politikasına benzemekte ve çağrıştırmakta.
Güney Afrika Cumhuriyeti’nde bir asırdan fazla bir süre ile asker ve polis gücüne
ilaveten beyazların hiçbir şekilde tutuklanmadığı kaba güç uygulaması ile apartheid
rejimini sürdürmeyi başarmış Avrupa kökenli beyazların oluşturduğu son hükümet, bu
küresel izolasyonların altında ezilmiş ve pes etmişti. Apartheid uygulaması da bir
daha geri gelmemek üzere tarihin tozlu sayfalarına gömülmüştü.
Şunu da belirtmek de yarar var ki, Türkiye’nin bu kararı esas itibarıyla İsrail halkına
yönelik değil. Bu kararın alınmasının nedeni, küresel izolasyon politikasıyla soykırım
politikasını ısrarla sürdüren İsrail hükümetinin iktidardan gönderilmesi, Filistin halkına
ve Gazze’ye yönelik saldırıların durması.
Özellikle bazı sağduyu sahibi ülkelerin de Türkiye’nin İsrail ile ticareti tamamen
durdurmak uygulamasını örnek alıp ileriki günlerde İsrail ile yapmakta oldukları
ticareti durdurma kararı almalarının, ABD’nin İsrail’e verdiği/vereceği tüm desteğe
rağmen İsrail’i zora sokacağı kesin.
Bu aşamada, ABD faktörü ve Türkiye-ABD siyasi ve ekonomik ilişkileri ileri çıkmaya ve
önem kazanmaya başlamış durumda. Birkaç gün evvel, ABD’de 57 Demokrat Partili
Temsilciler Meclisi üyesinin, İsrail’in saldırılara devam etmesinin bölgeyi, İsrail’in ve
ABD’nin göze alamayacağı boyutta bir savaşın eşiğine getireceğine değinerek ABD
Başkanı Joe Biden’dan İsrail’e yapılan yardımların kesilmesini istemesi ve de ABD

hükümetinin, Türkiye’nin bu kararını saygı ile karşıladığını açıklaması, bölgesel
dengelerin değiştiğine işaret etmekte.
İleriki haftalarda, İsrail’in küresel desteği büyük oranda kaybedeceğini, hızla
yalnızlaşmaya doğru gideceğini ve bunun sonucu olarak da soykırım yanlısı
hükümetin iktidardan gideceğini, saldırıların duracağını ve Filistin devletinin tanınma
yolunda büyük kazanımlar elde edeceğini söylemek mümkün.
Prof. Dr. (İnş. Müh.), Doç. Dr. (UA. İliş.) Ata ATUN
KKTC Cumhurbaşkanı Danışma Kurulu Üyesi
KKTC Cumhuriyet Meclisi 1. Dönem Milletvekili